Το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου (ΣΕΕ) ή σπαστική κολίτιδα όπως συχνά αναφέρεται είναι μια λειτουργική διαταραχή του εντέρου που χαρακτηρίζεται από χρόνιο κοιλιακό άλγος, κοιλιακή δυσφορία, κοιλιακή διάταση (φούσκωμα) και αλλαγές στις συνήθειες του εντέρου. Μπορεί να εμφανισθεί υπό τη μορφή διάρροιας ή δυσκοιλιότητας, ή με εναλλαγή αυτών (κατατασσόμενες οι περιπτώσεις ως IBS-D, IBS-C or IBS-A αντίστοιχα) ενώ το πιο χαρακτηριστικό σύμπτωμα είναι το αίσθημα ελλιπούς κένωσης. (Πηγή wikipedia). Η διάγνωση γίνεται μέσω αποκλεισμού άλλων νόσων που τείνουν να έχουν τα ίδια συμπτώματα
Έρευνες υπολογίζουν ότι περίπου 10-15% του δυτικού κόσμου εμφανίζει συμπτώματα ΣΕΕ (Lissner et al, 2001), και εμφανίζεται με διπλάσια συχνότητα στις γυναίκες.
Γιατί εμφανίζεται;
Σε γενικές γραμμές η παθογένεση του ΣΕΕ είναι πολυπαραγοντική και όχι ακόμα πλήρως κατανοητή καθώς δεν υπάρχει κάποια εμφανής δομική ανωμαλία που να δικαιολογεί τα συμπτώματα του ευερέθιστου εντέρου, γι αυτό το λόγο περιγράφεται και ως ‘σύνδρομο’ συμπτωμάτων και όχι νόσος.
Η επικρατέστερη υπόθεση είναι ότι οφείλεται σε μια διαταραχή στην επικοινωνία του άξονα εγκεφάλου- εντέρου που οδηγεί σε εντοσθιακή υπερευαισθησία, μεγαλύτερη δηλαδή ευαισθησία στον πόνο. Κάποιους από τους επιπλέον μηχανισμούς που εξηγούν το ΣΕΕ είναι γενετικές αλλοιώσεις (και συγκεκριμένα στο γονιδίωμα SCN5A) και αλλαγές στο μικροβίωμα μετά από γαστρεντερικές μολύνσεις (Holtman 2016, Pathophysiology of IBS). Έρευνα (Holtman et al 2016) σε ασθενείς με πρότερη γαστρεντερική μόλυνση υποδεικνύουν ότι ένας μηχανισμός που ενδεχομένως να εμπλέκεται στην εμφάνιση του ΣΕΕ είναι η αυξημένη εντερική διαπερατότητα (intestinal permeability) ή σύνδρομο διαρέοντος εντέρου πυροδοτούμενο από υπερέκθεση σε τροφές αντιγόνα, τροφές δηλαδή που δημιουργούν στο σώμα αντίδραση.
Ένας άλλος μηχανισμός που συνδέεται με την εμφάνιση ΣΕΕ είναι η εντερική δυσβίωση, αλλαγές δηλαδή στην εντερική χλωρίδα όπως η μείωση των φιλικών βακτηριδίων (κυρίως μπιφιδοβακτηρίων και λακτοβάκιλων) και αύξηση εχθρικών βακτηριδίων. (Harper, 2018, Hyland et al 2014, Zhernakova et al 2016). Oι ασθενείς με ΣΕΕ έχουν αλοιωμένο εντερικό μικροβίωμα κι εμφανίζουν μειωμένους πληθυσμούς μπιφιδοβακτηρίων και λακτοβάκιλων σε σχέση με υγιείς ασθενείς. Συχνά μάλιστα η δυσβίωση εμφανίζεται στο λεπτό έντερο όπου υπό φυσιολογικές συνθήκες δε θα έπρεπε να κατοικούν βακτηρίδια, όμως σε σ ένα σημαντικό ποσοστό ( περίπου 4-78% και κυρίως ανάμεσα σε ασθενείς ΣΕΕ με διάρροια (Ghoshal et al 2017) εμφανίζεται υπερανάπτυξη βακτηριδίων στο λεπτό έντερο, το λεγόμενο SIBO (small intestinal bacterial overgrowth) (Gandhi et al, 2021). Στο SIBO τα βακτηρίδια μετακομίζουν από το παχύ έντερο, στο όποιο και θα έπρεπε να κατοικούν, στο λεπτό έντερο με αποτέλεσμα να ‘ζυμώνουν’ κάποιες τροφές και να δημιουργούν γαστρεντερικά συμπτώματα όπως φούσκωμα, δυσκοιλιότητα, κοιλιακό άλγος, διάρροια, και αέρια. Οι τροφές αυτές ανήκουν στη κατηγορία των FODMAP που αποτελούν τα αρχικά μια μορφής υδατανθράκων, οι Ζυμωτικοί ολιγοσακχαρίτες, δισακχααρίτες, μονοσακχαρίτες και πολυόλες (Fermentable Οligosaccharides, Disaccharides, Monosacharides And Polyols). Οι πιο χαρακτηριστικοί εκπρόσωποι των fodmaps που συνδέονται με γαστρεντερικά συμπτώματα σε συνθήκες δυσβίωσης είναι: σκόρδο, κρεμμύδι, σχεδόν όλα τα όσπρια και κυρίως τα φασόλια, τα περισσότερα γαλακτοκομικά, η γλουτένη, ορισμένοι ξηροί καρποί (όπως τα φιστίκια Αιγίνης) και κάποια λαχανικά όπως οι αγγινάρες, τα σπαράγγια, οι μπάμιες, τα μανιτάρια, τα πράσσα, τα μήλα, τα αχλάδια, το κουνουπίδι και το μπρόκολο (μπορείτε να βρείτε μια αναλυτική λίστα των fodmaps στο https://www.monashfodmap.com/ibs-central/i-have-ibs/get-the-app/?gad_source=1&gclid=Cj0KCQiAr8eqBhD3ARIsAIe-buOrH2TsPczLT4cBTlcr4TyOcfIOIoU3Lu73rXYniiMIB6rMFGElGBIaAmd2EALw_wcB. Αν πάσχετε από ΣΕΕ σίγουρα η πρωτεΐνη είναι η πιο ασφαλής επιλογή, αν και χρειάζεται προσοχή στο είδος πρωτεΐνης για να μην αυξηθεί η χοληστερόλη σας. Ο ολικός αποκλεισμός αυτών των τροφών για ένα μικρό χρονικό διάστημα περίπου 4 εβδομάδων οδηγεί σε σημαντική μείωση (μέχρι και 80%) των συμπτωμάτων κι εάν μάλιστα συνδυαστεί και με φυτικά αντιβιοτικά σκευάσματα μπορεί να οδηγήσει σε ολικό αφανισμό του SIBO, με αποτελέσματα εφάμιλα αυτών φαρκακευτικών αντιβακτηριδιακών που συνήθως συνίστανται για την αντιμετώπιση της υπερανάπτυξης βακτηριδίων στο λεπτό έντερο (Staudaher et al 2014, Bohn et al 2015, Marsh et al 2016). Να σημειωθεί ότι τα είδη αλλά και η ποσότητα των FODMAP που μπορεί να δημιουργούν τα συμπτώματα μπορεί να διαφέρουν από ασθενή σε ασθενή και γι αυτό χρειάζεται μια εξατομικευμένη προσέγγιση.Γι αυτό είναι προτιμότερο μια τέτοια διατροφή να εφαρμόζεται υπό την καθοδήγηση έμπερου διατροφολόγου καθώς αν δεν εφαρμοσθεί σωστά υποβιβάζει σημαντικά την υγεία του εντερικού μικροβιώματος και μπορεί να οδηγήσει σε διατροφικές ελλείψεις εάν ακολουθηθεί για μεγάλο χρονικό διάστημα (>6 εβδομάδων). Σε κάθε περίπτωση αυτό δε σημαίνει ότι θα πρέπει να στερηθείτε για πάντα αυτές τις τροφές: αν ακολουθηθεί ένα πρωτόκολλο αποκλεισμού των FODMAP για 4 εβδομάδες σε συνδυασμό με αντιβακτηριδιακή αγωγή, οι τροφές αυτές μπορούν να εισαχθούν πάλι σταδιακά στη διατροφή χωρίς να δημιουργούν κανένα πρόβλημα.
Η διάγνωση του SIBO γίνεται μέσα από εξειδικευμένο τεστ αναπνοής που μετρούνται τα επίπεδα μεθανίου και υδρογόνου που εκκρίνουν τα βακτήρια του λεπτού εντέρου. Μερικές από τα πιο συνήθεις ενδείξεις του SIBO είναι: τυμπανισμός που επιδεινώνεται σταδιακά μέσα στη μέρα και κορυφώνεται προς το βράδυ, αέρια και τυμπανισμός μετά τη κατανάλωση φυτικών ινών και κυρίως οσπρίων, χρόνια αναιμία, ενόχληση με τροφές πλούσιες σε προβιοτικά (πχ κεφίρ, ξινολάχανο, κίμτσι, κομπούχα), σύνδρομο ανήσυχων άκρων (restless leg syndrome), στοματική δυσοσμία, θολούρα, αδυναμία συγκέντρωσης και μνήμης. Παράγοντες που προϋποθέτουν σε SIBO είναι το ιστορικό εκκολπωμάτων και χρόνια χρήση αναστολέων αντλίας πρωτονίων (πχ Nexium, Loprazol, Losec).
Πως αντιμετωπίζεται;
Οι παραδοσιακές προσεγγίσεις για το ΣΕΕ εστιάζουν στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων (δυσκοιλιότητα ή διάρροια) μέσα από καθαρτικά και αντιδιαρροικά και σπάνια στη φυσιοπαθολογία της νόσου και στους παράγοντες- αίτια που τη δημιούργησαν, με αποτέλεσμα τ’ αποτελέσματα να είναι βραχυπρόθεσμα. Επίσης οι περισσότερες φαρμακολογικές προσεγγίσεις παραγνωρίζουν ένα πολύ σημαντικό παράγοντα, το στρες που επιδεινώνει τα συμπτώματα και δημιουργεί εκείνες τις προϋποθέσεις που οδηγούν πάλι σε υποτροπή.
Ολιστικές προσεγγίσεις στην αντιμετώπιση του ΣΕΕ
Οι προσεγγίσεις εκείνες που εστιάζουν στο εντοπισμό της αιτίας πίσω από το σύμπτωμα (που τις περισσότερες φορές είναι πολυπαραγοντική όπως αναλύσαμε) μέσω εξειδικευμένων εξετάσεων συνδυάζοντας το διατροφικό αποκλεισμό των fodmap με αντιβακτηριδιακή αγωγή (φυτική ή φαρμακευτική ή συνδυασμό και των δύο) παράλληλα με τεχνικές αποτελεσματικής διαχείρισης των επιπέδων στρες μπορεί να εξαλείψει δια παντός τα συμπτώματα του ευερέθιστου εντέρου.
Eλάτε σε επαφή αν χρειάζεστε βοήθεια ή περισσότερες πληροροφορίες korina@kknutrition.co.uk
Οι παραπάνω πληροφορίες έχουν καθαρό ενημερωτικό χαρακτήρα και δε στοχεύουν να υποκαταστήσουν υπάρχουσα αγωγή. Πρίν κάνετε οποιαδήποτε αλλαγή στη διατροφή ή στην αγωγή σας ενημερώστε το θεράποντα ιατρό σας.
Το άρθρο αυτό δημοσιεύτηκε στο www.ow.gr το Νοέμβριο του 2023.