Αν και λίγο καθυστερημένα αυτό το μήνα, η αναμονή άξιζε το κόπο μιας και στη στήλη Inspiration φιλοξενούμε τη Βαλεντίνη Κωνσταντινίδη, σύμβουλο διατροφογενετικής στο DNAnutricoach. Συζητάμε για το πως το DNA και η διατροφή συνδέονται με την υγεία και το πως μέσα από το φαγητό μπορούμε να επηρεάσουμε τη γονιδιακή έκφραση χρόνιων ασθενειών.
– Τι είναι η διατροφογενετική και ποια τα οφέλη της;
Η Διατροφογενετική είναι ένας σχετικά νέος επιστημονικός κλάδος που εξετάζει πώς τα ιδιαίτερα γενετικά χαρακτηριστικά του κάθε ατόμου, δηλαδή το DNA του, καθορίζουν τον τρόπο που μεταβολίζει, απορροφά και «εκμεταλλεύεται» τα θρεπτικά συστατικά,τις βιταμίνες, τα μικρο- και μάκρο-στοιχεία, δηλαδή με άλλα λόγια την τροφή του συνολικά.
Η διατροφογενετική ανιχνεύει και εντοπίζει εκείνες τις συγκεκριμένες «αλλαγές» στο DNA μας, που σχετίζονται και επηρεάζονται από τη διατροφή μας. Μας βοηθάει λοιπόν να πάρουμε τα παραίτητα προληπτικά μέτρα και διορθωτικές κινήσεις προσαρμόζοντας τις διατροφικές μας συνήθειες σε αυτό που «λένε» τα γονίδιά μας. Με αυτό τον τρόπο διευκολύνουμε, αν θες, όλες τις λειτουργίες του μεταβολισμού, τον φροντίζουμε εκ των έσω και εκείνος ως αντάλλαγμα μας προστατεύει από διατροφο-εξαρτώμενες ασθένεις και μειώνει την προδιάθεση για την εμφάνισή τους. Επιπλέον, πολλά από τα γονίδια που επηρεάζονται από τη διατροφή επηρεάζονται και από την άσκηση. Συνεπώς, από μια διατροφογενετική ανάλυση μπορούμε να εξατομικεύσουμε όχι μόνο τη διατροφή μας αλλά και την άσκησή μας.
– Μπορούμε όντως να αλλάξουμε τη γονιδιακή έκφραση των κυττάρων μας μέσα από τη διατροφή;
Τη γονιδιακή έκφραση την εξετάζει η διατροφογενομική που είναι, αν θες, το αδερφάκι της διατροφογενετικής. Η απάντηση είναι ΝΑΙ, μπορούμε. Και τα πιο θεαματικά αποτελέσματα μας τα έχει δείξει η Μεσογειακή Διατροφή. Η διδακτορική μου διατριβή ήταν ακριβώς επάνω σε αυτό το κομμάτι και έδειξε ότι μόλις μετά από 3 μήνες πιστής κατανάλωσης έξτρα παρθένου ελαιόλαδου, στα πλαίσια της παραδοσιακής μεσογειακής διατροφής, τα γονίδια που σχετίζονταν με την φλεγμονή και το οξειδωτικό στρες, μείωσαν την έκφρασή τους και μείωσαν και τους συνεπακόλουθους δείκτες στο αίμα μας.
– Σε ποιές περιπτώσεις θα πρότεινες ένα τεστ διατροφογενετικής;
Η γενική φιλοσοφία της διατροφογενετικής βασίζεται στο ότι όσο νωρίτερα ανιχνευτεί η αυξημένη ευαισθησία και προδιάθεση τόσο νωρίτερα μπορούν να ληφθούν τα κατάλληλα προληπτικά μέτρα και οι απαραίτητες διορθωτικές κινήσεις για την αποτροπή ή καθυστέρηση εμφάνισης μιας κατάστασης ή νόσου. Συνεπώς, μιλάμε για μια προληπτική κίνηση προάσπισης και διαφύλαξης της υγείας μας μακροπρόθεσμα. Η τάση είναι να πραγματοποιούνται αυτές οι αναλύσεις από πολύ μικρή ηλικία και να ενσωματωθούν στα συστήματα υγείας παγκοσμίως. Αυτό ακόμα δεν είναι εφικτό, αλλά στην επόμενη δεκαετία θα αποτελεί κοινή πρακτική για τα νεογνά σε πολλές χώρες.
Προς το παρόν προτείνω αναλύσεις διατροφογενετικής σε όσους είναι υγιείς και θέλουν να διατηρήσουν για περισσότερο αυτή την υγεία τους, σε όσους έχουν κάποια οικογενειακή προδιάθεση για καρδιοπάθειες, σακχαρώδη διαβήτη, παχυσαρκία και θέλουν να προλάβουν ή να επιβραδύνουν την εμφάνιση της νόσου, σε όσους θέλουν να βελτιώσουν την ευεξία τους, σε όσους έχουν κάποια ευαισθήσια, δυσανεξία ή δυσκολία πέψης, σε όσους αθλούνται ερασιτεχνικά ή θέλουν να ξεκινήσουν άθληση και χρειάζονται γνώση και καθοδήγηση για καλύτερα αποτελέσματα και βεβαίως σε όσους απλά έχουν την περιέργεια να μάθουν τι λέει το DNA τους.
– Που μπορούμε να το βρούμε στην Ελλάδα και ποιο το κόστος του;
Το πιο σημαντικό δεν είναι να βρεις ένα διατροφογενετικό τέστ το πιο σημαντικό είναι να βρεις κάποιον να στο ερμηνεύσει και να σου υποδείξει τι σημαίνει το κάθε γονίδιο και τι αλλαγές θα πρέπει να κάνεις στο τρόπο διατροφής και ζωής σου. Δεδομένου ότι πρόκειται για άκρως καινοτόμα και νέα επιστημονική γνώση, δεν είναι ακόμα γνωστή στους επαγγελματίες υγείας. Αυτή είναι και η βασική ανάγκη που καλύπτουμε στο DNANUTRICOACH με τα προγράμματά μας.
Υπάρχει ολοένα και περισσότερη προσφορά διαφόρων γενετικών τέστ, το κόστος τους μπορεί να κυμαίνεται από 279 ευρώ για μερικά γονίδια έως και 4000 ευρώ για ολόκληρη την αλληλουχία του DNA μας.
– Υπάρχουν κάποιες τροφές που εμφανίζονται συχνά ως υψηλού ρίσκου σε πελάτες που κάνουν τα τέστ;
Δεν θα έλεγα ότι υπάρχουν τροφές υψηλού ρίσκου. Όταν όμως εμφανίζεται ένα γενετικό αποτέλεσμα π.χ. υψηλών πιθανοτήτων κοιλιοκάκης τότε, ναι, η γλουτένη αυτομάτως παίρνει αυτή την ετικέτα «υψηλού ρίσκου». Ομοίως και με τη λακτόζη, δεν υπάρχει λόγος να μη καταναλώνεται εκτός και αν έχουμε το αντίστοιχο γενετικό χαρακτηριστικό για τη μη-ικανότητα διάσπασης της λακτόζης.
– Τι σε έκανε προσωπικά να ασχοληθείς με το κομμάτι της διατροφογενετικής;
Ασχολούμαι με την έρευνα στο χώρο της μεσογειακής διατροφής και του έξτρα παρθένου ελαιόλαδου ως προπτυχιακή φοιτήτρια, από το 2001, όπου ήταν και η χρονιά που ολοκληρώθηκε και η χαρτογράφηση του ανθρώπινου γονιδιώματος. Οπότε, όταν ξεκινούσα το διδακτορικό μου το 2006 ο χώρος της διατροφογενετικής και διατροφογενομικής ήταν ο Νο 1 καινοτόμος χώρος έρευνας όπου η Μεσογειακή διατροφή και τα ευεργετικά της αποτελέσματα έπρεπε να τεσταριστούν. Αποφάσισα λοιπόν να ξεκινήσω σε αυτόν τον χώρο με μια υπόθεση-ερώτηση, που εκείνη τη στιγμή φάνταζε ως «επιστημονική φαντασία». Μπορεί η Μεσογειακή διατροφή να επηρεάσει τα γονίδιά μας?
Σήμερα βέβαια όχι μόνο ξέρουμε την απάντηση αλλά μπορούμε πλέον να βοηθήσουμε και τον κόσμο να ζει όχι μόνο περισσότερο αλλά και καλύτερα, ξεκινώντας από την εξατομικευμένη διατροφή του.
– Υπάρχει κάποιο συγκεκριμένο είδος διατροφής που ακολουθείς; Τι τρως συχνά και τι αποφεύγεις;
Νομίζω είναι προφανές!Παραδοσιακή Μεσογειακή διατροφή. Δυστυχώς πολλοί νομίζουν ότι επειδή κατοικούμε σε Μεσογειακές χώρες θα καταναλώνουμε και μεσογειακή διατροφή αλλά δεν είναι ετσι. Η μεσογειακή διατροφή έχει ως πηγή λιπαρών το έξτρα παρθένο ελαιόλαδο σε όλες τις μορφές του ωμό ή μαγειρεμένο, έχει τη βάση της πλούσιους σύνθετους υδατάνθρακες, υψηλής θρεπτικής αξίας όπως είναι τα όσπρια, τα ακατέργαστα δημητριακά, τα φρούτα, τα λαχανικά, έχει πολλά ψάρια και θαλασσινά, άσπρα κρέατα όπως το κοτόπουλο, το κουνέλι και μονάχα 2 φορές το μήνα κόκκινο κρέας. Εχει επίσης άφθονο νερό καθημερινά ως πηγή ενυδάτωσης και καθημερινή κίνηση και φυσική δραστηριότητα.
Προσωπικά, αποφεύγω επιπλέον τη ζάχαρη και το αλάτι, και έχω επιπρόσθετες ποσότητες σε πράσινα φυλλώδη και σταυρανθή λαχανικά, όπως μπρόκολο, σπανάκι, σπαράγγια, λόγω προσωπικής γενετικής προδιάθεσης.
– Ποια είναι τα αγαπημένα σου υλικά στη κουζίνα;
Γενικά μου αρέσει να έχω όλα τα χρώματα στο πιάτο μου και στη κουζίνα μου. Αν θές όμως να σου πώ τι δεν λείπει ποτέ από τη κουζίνα μου αυτό είναι το εξτρα παρθένο ελαιόλαδο και ελιές καλαμών (είμαι λίγο προκατηλημένη, το ξέρω!)
– Τι σημαίνει για σένα υγιεινός τρόπος ζωής;
Υγιεινός τρόπος ζωής για μένα σημαίνει ευτυχία, χαρά, χαμόγελα. Περιλαμβάνει τον τρόπο που τρώς, που κινείσαι, που αισθάνεσαι. Αν ένα από αυτά τα τρία θεμελιώδη κομμάτια «ασθενήσει», τότε η ισορροπία διαταράσεται. Υγιεινός τρόπος ζωής σημαίνει να φροντίζεις το σώμα σου εσωτερικά, σε μοριακό επίπεδο, με τον τρόπο που το θρέφεις, εξωτερικά, σε φυσικό επίπεδο, με τον τρόπο που το κινείς, και σε αισθηματικό επίπεδο, με τον τρόπο που διοχετεύεις και διαχειρίζεσαι τα συναισθήματά σου.
-Τι συμβουλή θα έδινες σε κάποιον που θέλει να κάνει τη μετάβαση σε ένα πιο υγιεινό τρόπο ζωής και δε ξέρει από που να αρχίσει;
Θα του έλεγα να μην το πολύ-σκέφτεται και να αρχίσει από ότι θεωρεί πιο εύκολο. Πολλές φορές, αυτό-μπλοκαριζόμαστε και βρίσκουμε δικαιολογίες για να μην αλλάξουμε ποτέ τον τρόπο ζωής μας και τις συνήθειές μας. Είναι αναμενόμενο, ανθρώπινο και λογικό. Αυτό πρέπει να το αναγνωρίσουμε, να το αποδεχτούμε και σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να μας αποθαρύνει. Αν θες να ξεκινήσεις άθληση, δε χρειάζεται να τρέξεις μαραθώνιο. Ξεκίνα αύριο να περπατάς 10 λεπτά παραπάνω από όσο περπατάς σήμερα. Μεθαύριο 15 λεπτά παραπάνω κοκ. Η μετάβαση σε έναν πιο υγιεινό τρόπο ζωής και γενικώς η κάθε αλλαγή που προγραμματίζουμε πρέπει να είναι ομαλή, σταδιακή, και ευχάριστη. Οι ριζικές και απότομες αλλαγές δε δουλεύουν και δεν διατηρούνται σε βάθος χρόνου. Και αυτό δεν έχει να κάνει με τη δύναμη της θέλησης μας. Εχει να κάνει με τη βιολογία του σώματος μας και του μυαλού μας και ονομάζεται ομοιόσταση.
– Τι περιλαμβάνει ένα τυπικό μενού σου μέσα στην εβδομάδα και τι μέσα στο σαββατοκυρίακο;
Συνήθως δεν έχει διαφορά το μενού μου από καθημερινή σε σαβατοκύριακο. Αυτό που έχει διαφορά ίσως είναι η ώρα που αφιερώνω στο φαγητό, δηλαδή το σαβατοκύριακο θα καθήσω στο τραπέζι, θα απολαύσω πιο αργά το φαγητό μου ενώ μέσα στην εβδομάδα θα φάω συνήθως πιο γρήγορα και βιαστικά. Το μενού όμως πάντα είναι το ίδιο και βασίζεται πάντα στις επιταγές της Μεσογειακής διατροφής.
– Τα αγαπημένα σου μέρη να τρως στην Αθήνα και στη Βαρκελώνη;
Γενικά αγαπώ πολύ το παραδοσιακό ελληνικό φαγητό και όταν είμαι στην Αθήνα μου αρέσει να δοκιμάζω νέα μέρη (δεν το καταφέρνω πάντα όμως). Στην Αθήνα, δυστυχώς δεν περνάω πολύ καιρό τα τελευταία χρόνια οπότε δεν έχω δοκιμάσει όλα τα νέα μέρη που εμφανίζονται. Την τελευταία φορά όμως δοκίμασα το TOBAZAKI στο Χαλάνδρι, τη ΓΗ στη Γλυφάδα και το CHECK ME στην Κηφισιά και μου άρεσαν πάρα πολύ και ως γεύσεις και ως ποιότητα προιόντων!
Στη Βαρκελώνη, δε, υπάρχουν επίσης τόσες πολλές επιλογές, που κανείς μπορεί να χαθεί! Προτιμώ τη Bodegueta για παραδοσιακά tapas, το FLAX&KALE για healthy flexetarian επιλογές και βεβαίως την Τρελή ροδιά για ελληνικό φαγητό όταν το πεθυμήσω!